feature: Griya Tradisional Pulo Bali

Pulo Bali punika pulo alit. Masia alit namung Bali punika kalebet puloingkang unik.  Saking keunikan punika adamel Bali punika dados papan wisata ingkang sae. Mboten namung turis domestik kemawon ingkang tindak mrika, kepara turis asing punika  kathah ingkang mrika, prasasat saben dinten mboten sepen kaliyan Bule. Pulo alit punika dunungipun wonten sakwetanging pulo Jawa  kalebet wonten wilayah Indonesia Tengah.

Pulo bali punika saklentunipun nggadhahi  pemandanngan alam  ingkang edi peni ugi nggadhahi tatacara gesang ingkang tansah dipunpepunthi. Tatacara gesang masarakat Bali wonten lingkup sosial, ekonomi, adat lan budaya punika dipunjiwai kaliyan ajaran Hindu saengga gesangipun tansah ngupiya wonten asas keseimbangan utawi keharmonisan. Pola keharmonisan punika kaserat wonten konsep Tri Hita Karana. Pramila tiyang Bali punika anggenipun gesang tansah ngupiya wonten ing pola keharmonisan lan keseimbangan antawisipun alam mikro ( bhuana alit) kaliyan alam makro (bhuana agung).

Salah satunggaling proses anggenipun madosi keseimbangan antawisipun  bhuana alitkaliyan bhuana agung inggih punika  wonten petungan  mbangun griya.  Mbangun griya wonten ing Bali punika masarakatipun tanah ngiblat utawi nyepeng tatacara ingkng dumugi sakmenika taksih dipunpitadosi nggadhadhi dampak positif wonten ing gesang punika.

Paugeran-paugeran damel anggen damel griya kala wau temtunipun narik kawigaten. Saking punika prelu dipun mangertosi kados pundi paugeran-paugeran kala wau. Lha wonten ing ngandhap punika wontenjlentrehan sekedhik saking paugeran damel griya wonten ing masarakat bali. Paugeran kalawau inggih punika Hasta Kosala Kosali, Tri Loka, Tri Angga, Tri Mandala,Rwa Bhineda saha adedasar pepanginan supados tentrem raharja.

1.      Hasta Kosala Kosali

Hasta Kosala Kosali punika menawi dipunibaratken kaliyan ilmu Fengshui saget dipunumpamakaken bilih paugeran Hasta Kosala Kosali punika Fengshuinipun tiyang bali, inggih punika minangka tata cara, tata letak lan tata bangunan kangge bangunan gesang (tempat tinggal) lan papan sembahyang (tempatsuci) ingkang wonten ing Bali kang trep kaliyan landhesan filosofis, etis, lan ritual kanthi ningali konsepsi perwujudan, milih papan (lahan), lan dinten sae damel mbangun griya.

Asta kosala kosali punika tatacara damel nata panggenan kangge tempat tinggal kaliyan kangge papan suci. Tatacara punika adhedhasar anatomi tubuh manungsa. Anggenipun ngukur mboten mawi meteran, namung mawi: musti, hasta lan depa. Musti punika ukuran tangan ngepel kanthi jempol madhep nginggil. Hasta punika ukuran kanthingilani saking ugel-ugel dumugi driji ingkang tengah. Depa punika ukuran kanthi ndhepaplangaken tangan kalih.

2.      Triloka

Triloka punika wonten werni tiga inggih punika bhur loka, bwah loka lan swah loka. Bhur loka punika dhasar bangunan (sikil). Bwah loka badan bangunan (awak). Swah loka punika atap bangunan (sirah).

3.      Triangga

Aturan mawi triangga inggih punika nista, madya lan utama. Nista punika bangunan ingkang paling ngandhap piyambak lan nyangga inggilipun(pondhasi) srta kadamel saking wedhi. Madya punika bagian tengah ingkang wonten bangunan, kadosta tembok, jendela lan lawang ingkang nggambaraken alaming manungsa. Utama punika bagian (suci) ingkang paling inggil, kadamel saking duk lan alang-alang.

4.      Tri Mandala

Utama mandala, merajan (papan sembahyang) minangka kiblat srengenge lan gunung. Madya mandala papan damel tilem. Nista mandala damel teba utawi pekarangan winging griya.

5.      Rwa Bhineda (kosok balen)

Luan teben, minangka sirah kiblatipun srengenge dene teben kiblatipun laut. Siang dalu, siangdamel kerja, dalu damel leren.

6.      Tri Hita Karana

Parahyangan, istananipun Hyang widhi. Pawongan, tempat tinggal manungsa. Palemahan, pekaranganinggriya.

7.      Kepenginan supados tentrem

Merajan papankangge dedonga lan nyuwun karaharjan. Griya damel njagi awak jasmani.

Werna wonten ing Bali punika Hirarkial saengga damel pengaruh wonten tata ruangipun. Griya badhe dipunbagi nenggih jaba lan jaba jero. Jaba papan paling njawi dene jaba jero ruangan wonten lebeting griya

.

Bagian-bagianipun inggih punika:

1.      Pamerajan punika papan upacara kangge kulawarga lan biasanipun wonten sisih timur laut.

2.      Umah Meten punika papan damel sare saengga papanipun kedah terhormat.

3.      Bale Sakepat punika papan damel tilem lare utawi anggota kulawarga ingkang taksih alit.

4.      Bale Tiang Sanga punika damel nampi tamu.

5.      Bale dangin punika papan damel leyeh-leyeh lan damel kerajinan seni.

6.      Lumbung punika papan damel nyimpen kasil panen arupi pari lan kasil tetanen sanesipun.

7.      Paon papan damel masak kulawarga.

8.      Aling-aling punika bagian entrance papan damel (pengalih jalan) dalan mlebet saengga boten lurus mlebet namung menggok ngiwa utawi nengen rumiyin supados gegambaran lebet griya mboten katon saking njawi.

9.      Angkul-angkul papan damel mlebet saking njawi ingkang arupi gapura lan kados candi bentar wonten pura.

            Kados makaten gegambaraning paugeran griya wonten ing bali. Sadaya kalawau namung ngajab supados gesangipun saget tata titi tentrem kerta raharja kanthi ngupiya supados sajajar tumraping bhuana alit lan bhuana agung. Sasanesipun punika kita ugi mangertos bilih griya punika minangka kabetahan primer ingkang temtunipun mboten namung dados papan panggonan kemawon namung ugi damel njagi kulawarga supados tansah sehat lan mboten kepanasen lan kejawahan, saengga paugeran-paugeran kalawau dipunpepunthi amrih damel karaharjan tumrapipun ingkang manggeni. Sae punapa awon punika salah satunggaling ide gagasan ingkang becik pramila ampun dipunpriksani kanthi wantah. Wallahu’alam.